HISTORIA OBIEKTÓW KOSZAROWYCH KOW

1. GARNIZON ARMII AUSTRYJACKIEJ.

       Kraków odgrywał ważną rolę w systemie wojskowym monarchii Habsburgów i należał do największych garnizonów w Galicjii. Znajdowała się tu siedziba wojskowych władz okregowych - Komenda Korpusu nr I. Na jej czele stał komendant Korpusu w stopniu generała - porucznika. Korpus nr I z siedzibą w Krakowie (ul. Stradom) obejmował tereny Moraw, Śląska i zachodniej Galicji. W jego skład wchodziły: 5. Dywizja Piechoty (Ołomuniec), 12. Dywizja Piechoty (Kraków), 46. Dywizja Piechoty Obrony Krajowej (Kraków), 7. Dywizja Kawalerii (Kraków), 2. Brygada Kawalerii Obrony Krajowej, 2. i 4. Pułki Ułanów Obrony Krajowej, 1. Brygada Artylerii Polowej, 2. Brygada Artylerii Fortecznej i inne pododdziały ze Związków Taktycznych rozmieszczonych poza Krakowem. W latach 1881-1886 rozpoczął się intensywny okres rozbudowy fortów i obiektów koszarowych Twierdzy Kraków. Na północ od dworca Głównego pomiędzy linią kolejową a ulicą Rakowicką zbudowano duży zespół magazynów, a w latach 1889 - 1892 zespół warsztatów artlerii tzw. arsenał. Ponadto, powstały wtedy liczne koszary, ujeżdżalnie, place ćwiczeń oraz szpital, do dzisiaj funkcjonujący. W ramach kontynuowania akcji rozbudowy obiektów wojskowych, powstał zespół koszarowy przy ulicach Rakowickiej i Bosaka.

Koszary, gdzie dyslokowane były:
WZU nr 1, następnie KOW, później KPZ, 2. KZ, a obecnie COLąd – DKL
wybudowano w latach 1903 – 1905 jako koszary artylerii.

Stacjonował tu 1. Pułk Haubic i Korpuśny Dywizjon Ciężkich Haubic. Koszary te nazwane zostały imieniem arcyksięcia Leopolda Salvatora i zbudowane były przy dużym współudziale Gminy Kraków, co umożliwiło opuszczenie Wawelu przez stacjonujące tam wojsko austriackie.
       Koszary składają się z budynku sztabowego, dwóch budynków koszarowych, sześciu stajen i dwóch hal arsenałowych istniejących do czasów obecnych. 

 

 

Widok koszar im. gen. Bema przy ulicy Rakowickiej

           W latach 1889 – 1892 powstał zespół warsztatów i magazynów artyleryjskich rozmieszczony po przeciwnej stronie ulicy Rakowickiej, Obecnie w części tego kompleksu znajdują się wojskowe instytucje garnizonowe i obiekty sportowe.

Widok budynku dawnego sztabu "Arsenału" 

2. KRAKÓW W STRUKTURACH WOJSKOWYCH W LATACH 1918- 1921.

Polska Komenda Wojskowa (PKW) - w pierwszych dniach po przejęciu władzy przystąpiono do tworzenia komend i oddziałów wojskowych oraz na zapewnieniu bezpieczeństwa publicznego. Zgodnie z rozkazem komendanta PKW nr 11 z dnia 18.11.1918 r., nastapiła zmiana nazw koszar, koszary artylerii przy ulicy Rakowickiej otrzymały nazwę - koszary imieniem generała Józefa BEMA.

Dowództwo Okręgu Generalnego (DOG) - 27. listopada 1918 r., PKW w Krakowie została przemianowana na Dowództwo Okręgu Generalnego w Krakowie - DOG.

Dowódcy Okregu Generalnego w Krakowie:

1918 - 1919 - gen. por. Emil GOŁOGÓRSKI;

1919 - 1920 - gen. por. Antoni SZYMON;

1920           -  gen ppor. Gustaw ZYGADŁOWICZ;

1920 - 1921 - gen. por. Antoni SZYMON;

1021           - gen. dyw. Aleksander OSINSKI.

Dowództwo Okręgu Korpusu nr V  (1921 - 1939) - w wyniku przejscia na struktury pokojowe w miejsce okręgów generalnych powołano okręgi korpusu. Okręg Korpusu nr V, pod względem terytorium obejmował 6% terytorium Polski, ale pod względem mobilizacyjnym posiadał 13% uzupełnień czyli około 1,8 miliona poborowych.

W 1924 r. na terenie Okregu Korpusu nr V dyslokowane były nastepujące jednostki:
6. Dywizja Piechoty, 1. Dywizja Górska, 23. Dywizja Piechoty, 5. samodzielna Brygada Kawalerii, 5. pułk artylerii ciężkiej, 5. pułk saperów, 2. pułk lotniczy i inne jednostki zabezpieczenia.

Dowódcy Okregu Korpusu nr V:

1921 - 1922 - gen. dyw. Aleksander OSIŃSKI;

1922 - 1923 - gen. dyw. Józef CZIKIEL;

1923 - 1926 - gen. dyw. Mieczysław KULIŃSKI;

1926 - 1930 - gen. bryg. Stanisław WRÓBLEWSKI;

1930 - 1939 gen. bryg. Aleksander NARBUT-ŁUCZYŃSKI.

3. DOWÓDZTWO 5. GRUPY ARTYLERII

W 1928 r. utworzono w Krakowie Dowództwo 5. Grupy Artylerii. Jej zadaniem był nadzór nad szkoleniem organicznych jednostek artylerii  ZT i dowodzenie stacjonującą na terenie garnizonu atylerią pozadywizyjną. Dowódca 5.GA podlegał bezpośrednio dowódcy OK, a w sprawach wyszkolenia artleryjskiego szefowi Departamentu Artylerii. W 1938 r. Dowództwu 5.GA bezpośrednio podlegał 5. Pułk Artylerii Ciężkiej (5pac) dyslokowany w koszarach im. gen. Józefa Bema przy ulicy Rakowickiej.

5. Pułk Artylerii Ciężkiej (jeszcze jako 1/6 pac) po zakończeniu działań wojennych, w grudniu 1920 roku został skierowany do Krakowa i dyslokowany w koszarach przy ul. Rakowickiej. Rozkazem MSWoj z 7.04.21 r., zlikwidowano etat wojenny 6.pac i utworzono w jego miejsce 5.pac. Dowódcą pułku został ppłk Józef ULRYCH. Początkowo jednostka składała się z jednego dywizjonu (byłego 1/6pac), w listopadzie 1921 r., 21.dac, został przemianowany na 2/5pac i skierowany do koszar im. gen Józefa Bema. 29 maja 1938 r., 5.pac otrzymał sztandar z rąk prezydenta RP, od 1930 roku nadawano odznakę pamiątkową pułku,

Uroczystości wojskowe przy bramie głównej do koszar przy ulicy Rakowickiej

Posterunek honorowy przy pomniku Armii Kraków 

 

Pomnik patrona 2. Korpusu Zmechanizowanego - gen. broni Władysława ANDERSA

Uroczystosci wojskowe na dawnym "placu bronii" po prawej budynek stabu, na wprost - koszar

Budynek dawnych koszar, obecnie budynek sztabowo - konferencyjny z salą kinową

Budynek dawnej stajni, obecnie zaadoptowany na potrzeby szkoleniowe

        Kadra dysponowała hotelem wojskowym Royal przy ulicy Gertrudy. Wyjątkowość tego obiektu powstałego w 1898 r. podkreśla lokalizacja na Plantach w pobliżu Wawelu. Pierwszym właścicielem był Henryk Hochstim.

             W latach 1889 - 1890, na gruncie podarowanym przez miasto, przy zbiegu ulic Westerplatte (d. Kolejowa) i M. Zyblikiewicza, powstała neorenesansowa siedziba kasyna oficerskiego, obecnie w Garnizonie Kraków jest to siedziba Klubu 6. BPD. Klub Oficerski jest piętrowym neorenesansowym budynkiem o charakterze willi włoskiej. Budynek zaprojektował architekt Tomasz Pryliński w roku 1889.

        Budowie patronowało Towarzystwo Wiedzy Wojskowej i Kasyna w Krakowie, które zyskało w tym miejscu siedzibę. Budowla była niezbędna dla oficerów liczącego kilkadziesiąt tysięcy garnizonu Twierdzy Kraków. Kolejną fazą, która zdecydowała o obecnej formie budynku Klubu Oficerskiego, była przebudowa z 1910 r. opracowana przez kpt. Maksymiliana Hofmana. Dzieki tej przebudowie powstał zespół pieknych jednolitych stylistycznie wnętrz secesyjnych.

Budynek Klubu Oficerskiego w Krakowie wybudowanego wg projektu Tomasza Prylińskiego w 1890 r. 

Budynek Klubu Oficerskiego przy zbiegu ulic Westerplatte i H. Zyblikiewicza w Krakowie (obecnie)

Budynek Klubu Oficerskiego w Krakowie (widok od strony ulicy H. Zyblikiewicza)