Poprzednicy KOW
NASI POPRZEDNICY – HISTORYCZNE DOWÓDZTWA OKREGÓW W KRAKOWIE Był to związek operacyjny Wojska Polskiego II RP, utworzony na ternie DOK V w marcu 1939 po aneksji Czechosłowacji i wkroczeniu wojsk niemieckich do Kłajpedy. Armia "Kraków" otrzymała zadanie bojowe: Bronić rejonu przemysłowego Górnego Śląska, ochraniać kierunek na Kraków od południowego zachodu, opóźniać i rozpoznawać działające tu siły nieprzyjaciela, zabezpieczać możliwie jak najdłużej odcinek kolejowy Ząbkowice-Częstochowa. Ostateczna pozycja obrony: obszar umocniony Górnego Śląska, Mikołów, Pszczyna, Biała, Żywiec. Południowo–zachodnia linia styczności polskiej obrony od Częstochowy do Czorsztyna wynosiła 260 km. Komunikacyjne, przemysłowe i surowcowe znaczenie obrony obszaru działań Armii powodowały, że stanowiła ona południowy filar polskiej obrony Na czele Armii Kraków stał gen. bryg. Antoni Szylling. W jej składzie walczyły: 6. Dywizja Piechoty, 7. Dywizja Piechoty, 21. Dywizja Piechoty Górskiej, 22. Dywizja Piecho ty Górskiej, 23. Dywizja Piechoty, 55. Rezerwowa Dywizja Piechoty, 10. Brygada Kawalerii, Krakowska Brygada Kawalerii, 1. Brygada Górska, Grupa Forteczna Obszaru Warownego "Katowice", 5 eskadr lotniczych (w tym tylko 2 myśliwskie), Pociąg Pancerny nr 51 - "Pierwszy Marszałek" i nr 54 - "Groźny". Ogółem było to 60 batalionów piechoty, 29 szwadronów kawalerii, 312 dział polowych, 40 dział przeciwlotniczych, 90 czołgów, 53 samoloty, 2 pociągi pancerne. 1 września 1939 roku o świcie na pozycje Armii "Kraków" ruszyły 14. Armia gen. Lista i część 10. Armii dowodzonej przez gen. Reichenaua, razem 19 wielkich jednostek, w tym 16 pierwszego rzutu. Pierwsze godziny wojny pokazały, że nieprzyjaciel chce ogromną siłą przełamać północne i południowe skrzydła armii i zamknąć jej resztę pomiędzy fortyfikacjami "śląskimi" a Krakowem. Główne uderzenie przeciwko Armii „Kraków” wykonywała niemiecka 14. Armia rozwinięta od Górnego Śląska przez Morawy i Słowację do Popradu. GO „Śląsk” toczyła ciężkie walki pod Pszczyną, a 7. DP i Krakowska BK pod Częstochową. Doszło również do bohaterskiej obrony fortyfikacji w Węgierskiej Górce. Nocą z 2 na 3 września siły polskie rozpoczęły odwrót na linię Nidy i Dunajca, opuszczając Śląsk. 6 września wojsko polskie opuściło Kraków. Tego też dnia doszło do reorganizacji polskich sił, a część oddziałów Armii „Kraków” podporządkowano Armii „Małopolska”. Armia „Kraków”, nękana atakami niemieckimi, wycofywała się na pozycje za Sanem. Ścigana przez siły niemieckie, toczyła walki Nowym Korczynem, Wiślicą, Stopnicą, Pacanowem, Osiekiem i Baranowem, by następnie przekroczyć Wisłę. 12 września gen. Kazimierz Sosnkowski, dowódca Frontu Południowego, wydał Armii „Kraków” rozkazu marszu na odsiecz Lwowa. Do 20 września, prowadząc działania opóźniające, nie dopuściła do rozbicia swoich sił ani otoczenia, wiążąc wszystkie siły niemieckiego południowego skrzydła (19 doborowych dywizji niemieckich, w tym pancerne). Szlak bojowy Armii "Kraków" rozciągał się od Węgierskiej Górki do Tomaszowa Lubelskiego. Niestety, jej oddziały – osłabione kilkunastodniowym odwrotem – zostały powstrzymane przez Niemców w bitwie pod Tomaszowem Lubelskim. Kilka tysięcy polskich żołnierzy, w tym gen. Szylling, trafiło do niewoli. Pokój jest rzeczą cenną i pożądaną. Nasza generacja płk Józef Beck
ARMIA KRAKÓW – PROCES TWORZENIA 15 marca 1939 oddziały Wehrmachtu wkroczyły do Pragi, a 23 marca zajęły litewski port i miasto Kłajpeda. Dwa dni wcześniej, w Berlinie, Joachim von Ribbentrop w rozmowie z ambasadorem Józefem Lipskim zażądał ostatecznej odpowiedzi w sprawie Gdańska i eksterytorialnej autostrady. 21 marca 1939 niżej wymienieni oficerowie otrzymali rozkazy stawienia się w dniu 23 marca o godz. 10.00 w Generalnym Inspektoracie Sił Zbrojnych w Warszawie: ppłk dypl. Jan Rzepecki, mjr dypl. Władysław Steblik, mjr dypl. Kazimierz Szpądrowski i mjr Franciszek Chmura. Oficerowie ci stanowili uzupełnienie sztabu generała do prac przy GISZ, gen. bryg. Antoniego Szyllinga, który stał się zalążkiem dowództwa armii. 23 marca gen. Szylling otrzymał od generalnego inspektora sił zbrojnych, marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego pisemny rozkaz z zadaniem dla przyszłej Armii „Kraków” i ściśle określonym wstępnym ugrupowaniem wielkich jednostek piechoty i kawalerii oraz polecenie natychmiastowego opracowania wstępnego planu działania i użycia sił armii, w tym planu niszczeń w pasie granicznym i najpilniejszych prac polowych oraz ustalenia rejonów początkowego rozmieszczenia i rejonów wyładowczych wielkich jednostek. Tego samego dnia gen. Szylling podjął decyzję, uzyskał jej zatwierdzenie przez marszałka Rydza-Śmigłego, a wieczorem przekazał I oficerowi swego sztabu, płk dypl. Stanisławowi Wilochowi opracowany przez siebie „Wstępny plan działań”. 25 marca zalążek dowództwa armii przybył do Krakowa i zainstalował się w koszarach Jana Sobieskiego przy ulicy Warszawskiej, w siedzibie 5 Dywizjonu Żandarmerii, jako „Kierownictwo Ćwiczeń Antoni”. Tego samego dnia o godz. 12.00 gen. Szylling przeprowadził odprawę z dowódcami wielkich jednostek i dowódcą Okręgu Korpusu Nr V. 27 marca oficerowie dowództwa armii zostali zaprzysiężeni. Ogólny plan wojny z Niemcami zakładał trwałość południowej granicy opierającej się na paśmie Karpat. Zakładano, że ewentualny front obronny będzie się przesuwał z zachodu i północy w kierunku południowo-wschodnim wokół osi północ – południe, użyto nawet porównania do „zawiasu”, którego oś obrotu leżała na tych kierunkach. W związku z tym pomiędzy miejscowością Bobrowniki (koło Tarnowskich Gór) a Kochłowicami (na północ od Mikołowa) wybudowano 22 kilometrową linię fortyfikacji, mającą chronić przemysłowy Górny Śląsk od ataku z zachodu. Tak więc podstawowa linia obrony Śląska przebiegała w niewielkiej odległości od granicy. Aneksja Czechosłowacji 15 marca 1939 i „opieka wojskowa” III Rzeszy nad Słowacją zmieniła w zasadniczy sposób położenie strategiczne Polski. Straciła swoje znaczenie naturalna granica wzdłuż Karpat, wydłużył się natomiast w tym rejonie o około 300 km front walki z Niemcami. Względy prestiżowe i moralne, podobnie jak na Pomorzu, nie pozwalały na opuszczenie Śląska bez podjęcia walki. Zakładano także, że niemieckie jednostki pancerne nie zaatakują od południa ze względu na bardzo ciężki teren. Armia „Kraków” otrzymała zadanie obrony rejonu Częstochowy, Górnego Śląska, około 160 km odcinka pomiędzy Krzepicami a Baranią Górą i około 100 km południowego odcinka granicy. Dalej południowej granicy w kierunku wschodnim miała bronić Armia „Karpaty” gen. Fabrycego. Była to bardzo duża długość odcinka obrony co spowodowało, że tylko na Śląsku można było w sposób w miarę ciągły obsadzić pozycje obronne. Odcinek o długości około 40 km, od miejscowości Niezdara do Żwakowa (obecnie dzielnicy Tychów) na skraju Puszczy Pszczyńskiej obsadziły 23 DP i 55 DP, oddziały forteczne Grupy Fortecznej Obszaru Warownego „Katowice” i 3 dywizjony artylerii. Razem te jednostki tworzyły Grupę Operacyjną „Śląsk” pod dowództwem gen. Sadowskiego. Podstawę obrony tego odcinka stanowiła linia umocnień Bobrowniki – Kochłowice obsadzona przez cztery bataliony forteczne pod dowództwem płk. Klaczyńskiego. Obronę Kobióra w rejonie Puszczy Pszczyńskiej organizowała 6 DP, jednak ze względu na przemieszczenie części jej sił do odwodu w rejon Zatora musiała przejąć ją GO „Śląsk”. Odcinek od Starej Wsi (obecnie północna dzielnica Pszczyny) przez Pszczynę i dalej przez Czechowice aż po szczyt Klimczoka w Beskidzie Śląskim, czyli około 35 km miały obsadzić 6 DP, 21 DPG – jednostki wchodzące w skład Grupy Operacyjnej „Bielsko”. Pod Pszczyną zajęły stanowiska tylko dwa bataliony z dywizjonem artylerii z 6 DP (reszta stanowiła odwód pod Kobiórem). Najsłabiej został obsadzony stukilometrowy odcinek karpacki od Węgierskiej Górki do Czorsztyna. Odcinek ten obsadziła 1 Brygada Górska Strzelców pod dowództwem płk. dypl. Gaładyka. Brygada składała się z pięciu batalionów, zorganizowanych w dwa pułki piechoty KOP (bataliony: „Berezwecz”, „Wilejka”, „Wołożyn”, „Snów I” i „Snów II”), dwóch batalionów ON („Zakopane” i „Żywiec”) i dwóch kompanii fortecznych (151 i 152). Północne skrzydło armii zamykała Krakowska Brygada Kawalerii rozwinięta pod Woźnikami. Częstochowę miała osłaniać 7 DP gen. Gąsiorowskiego. Dywizja ta była odosobniona i znajdowała się około 40 km od trzonu armii. Wsparciem dla niej mogła być Wołyńska Brygada Kawalerii z Armii „Łódź”, operująca pod Kłobuckiem i Mokrą. Pod Zatorem odwód armii stanowiły: duża część 6 DP i 10 BK (Zmot.)
DOWÓDZTWO · dowódca – gen. bryg. Antoni Szylling (generał do prac przy GISZ); · oficer ordynansowy – rtm. Włodzimierz Zawadzki; · dowódca etapów – gen. bryg. Aleksander Narbut-Łuczyński (dowódca Okręgu Korpusu Nr V); · zastępca dowódcy etapów – gen. bryg. Bolesław Jatelnicki (zastępca dowódcy Okręgu Korpusu Nr V); · szef sztabu etapów – ppłk dypl. Witosław Porczyński (szef Sztabu Okręgu Korpusu Nr V); · dowódca Lotnictwa i OPL – płk obs. Stefan Sznuk (dowódca Grupy Szkół Lotniczych); · dowódca artylerii – płk art. Leon Bogusławski (dowódca 5 Grupy Artylerii); · dowódca broni pancernych – ppłk Janusz Górecki (dowódca 5 bpanc.); · dowódca saperów – ppłk inż. Ryszard Jaworowski (oficer saperów sztabu generała do prac przy GISZ). STRUKTURA ARMII · 21 Dywizja Piechoty Górskiej · 55 Rezerwowa Dywizja Piechoty · Grupa Forteczna Obszaru Warownego „Katowice” · Obszar Warowny „Kraków” · lotnictwo i obrona przeciwlotnicza armii: · Dowództwo Lotnictwa i Obrony Przeciwlotniczej Armii „Kraków” · Pociąg Pancerny Nr 51 – „Pierwszy Marszałek” · Pociąg Pancerny Nr 54 – „Groźny” W skład armii weszły następujące pododdziały i środki walki: · 60 batalionów piechoty · 29 szwadronów kawalerii · 312 dział polowych · 40 dział przeciwlotniczych · 90 czołgów · 53 samoloty · 2 pociągi pancerne nr 51 i 54 Pierwotnie dla Armii przewidziane były dywizje 7, 11, 21, 23, 45 i 55 oraz Krakowska Brygada Kawalerii.
1. Krakowski okręg Wojskowy w Sił Zbrojnych II Rzeczpospolitej 17.11.1918 r. powołano Dowództwa Okręgów Generalnych, decyzją szefa Sztabu Generalnego z dnia 27.11 1918 r. powołano Dowództwo Okręgu Generalnego Kraków (DOGK). Okręg obejmował obszar Zachodniej Galicji dzisiejsze województwa Podkarpackie, Małopolskie, częściowo Śląskie. Organami wykonawczymi DOGK były komendy miast, twierdz i dowództwa kolejowe a od grudnia 1919 r. powiatowe komendy uzupełnień.
2. Po zakończeniu wojny w 1920 r. i podpisaniu Traktatu Ryskiego zapoczątkowano nowy etap w budowaniu i rozwoju struktury organów dowodzenia SZ II RP. Zdecydowano o utworzeniu na obszarze kraju dziesięciu Dowództw Okręgów Korpusów w tym V Kraków, nowe struktury zastąpiły Okręgi Generalne. Do roku 1926 Dowództwo Okręgu Korpusu nr V miało własny sztab i na wypadek wojny stawało się pełnowartościowym organem dowodzenia operacyjno – taktycznego. Na terenie okręgu stacjonowały 6. 21. I 23. Dywizje Piechoty, Krakowska Brygada Kawalerii, 5. Batalion pancerny, 5. Pułk artylerii ciężkiej, 5. I 15. Dywizjon artylerii przeciwlotniczej.
3. Okręg wojskowy w okresie państwa podziemnego. Działalność Krakowskiego Okręgu Wojskowego AK datuje się od października 1939 r., wiosną 1941 r. zakończono prace planistyczno – organizacyjne okręgu.. W okresie od czerwca 1941 r. do marca 1944 r. odtworzono struktury po masowych aresztowaniach, od marca do sierpnia 1944 r. to etap bezpośrednich przygotowań do akcji „Burza”. Ponadto od 1943 r. funkcjonował VI Okręg Kraków BCH. W ramach Inspektoratu Ziem Południowo – Wschodnich utworzono Okręg VII Kraków NSZ 4. Okręg Wojskowy nr V w Krakowie w latach 1945 – 1954. Rozkazem Naczelnego Dowództwa WP nr 23/ org z dnia 1. 02.1945 określono zadania niezbędne do utworzenia z dniem 1.04. 1945 r. sześciu okręgów w tym Krakowskiego. Okręg obejmował tereny województw: krakowskiego i śląskiego później rzeszowskiego. Na terenie okręgu stacjonowały: 17. DP, 9. DP, 6. DP, 8. DP. 5. Wiosną 1953 r. 6. W styczniu 1954 r.
|
|
